Sztuka widzenia. Nowosielski i inni. [05.12.23-03.03.24]

Wystawa w Zamku Królewskim w Warszawie.

Każdy odbiorca jest właściwie też artystą, bo jeżeli włącza się w proces wchodzenia w głąb tak zwanego dzieła sztuki, to sam tworzy – z tych słów Jerzego Nowosielskiego jasno wynika, że sztuka to przede wszystkim widzenie, a sam proces ekspresji i zmagań z materią jest już sprawą wtórną. Podejście to zdominowało w ostatnim stuleciu rozumienie, czym tak naprawdę jest sztuka. Wystawa zorganizowana w 100. rocznicę urodzin artysty jest próbą osadzenia jego twórczości w szerszym kontekście sztuki polskiej drugiej połowy XX w. i zaproszeniem odbiorców do wspólnego aktu widzenia, a tym samym tworzenia.

Sztuka Jerzego Nowosielskiego stanowi jedyną w swoim rodzaju syntezę fascynacji sztuką bizantyjską, w szczególności ikonopisarstwem, z duchem awangardy. Artysta związany z II Grupą Krakowską i Tadeuszem Kantorem wypracował swój indywidualny styl, formalnie czerpiąc z surrealizmu i abstrakcjonizmu, na poziomie znaczeń zaś odwołując się przede wszystkim do uniwersalnej ludzkiej tęsknoty za metafizyką. W jego przedstawieniach figuratywnych motywem powracającym najczęściej było kobiece ciało. Wszystkie te sposoby widzenia, odwzorowywania i komentowania świata przewijały się również w pracach innych twórców, którzy jak on doświadczyli traumy II wojny światowej, a także tych urodzonych później.

Wystawa dzieli się na cztery kręgi narracyjne, które można wyodrębnić w twórczości artysty, są to: surrealizm, cielesność, eschatologia oraz abstrakcja. W ramach każdego z nich wybrane obrazy i rysunki Nowosielskiego, cytaty z jego wypowiedzi, a także zachowane materiały filmowe stanowią rodzaj istotnego kontekstu czy wręcz klucza interpretacyjnego do zaprezentowanych prac innych twórców podejmujących podobne wątki. Wśród nich figurują: Wojciech Fangor, Stefan Gierowski, Władysław Hasior, Maria Jarema, Jadwiga Sawicka, Teresa Pągowska i inni. Celem wystawy jest więc przede wszystkim ukazanie dzieł we wzajemnym dialogu.

Jednym z najważniejszych z punktu widzenia współczesnego dyskursu artystycznego i społecznego starć dialogowych jest męskie i kobiece spojrzenie na cielesność na przykładzie prac m.in. Marii Pinińskiej-Bereś, jednej z prekursorek tematyki związanej z uprzedmiotowieniem kobiecego ciała w patriarchalnym systemie społecznym na gruncie polskiej sztuki.

Kuratorzy wystawy: Monika Przypkowska, Paweł Witkowski

Współorganizatorem wystawy jest Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia” w Radomiu.